سینمای ایران در ادوار مختلف با حاشیه ها همنشین بوده، این روزها که اکران "رستاخیز" با اعتراضات رنگارنگی مواجه شده تصویر جنجال های مشابه را یادآوری می کند. برای اعتراض به فیلم رستاخیز و آنچه که منتقدان توهین به مقدسات و بی حرمتی قلمداد کرده اند ، ابزارهای متفاوتی به کار گرفته شده: از قمه زنی تا تحصن و حمله به سینما،گاهی نمایش یک چهره یا چند دیالوگ یا استفاده از نام یک صنف یا مسائلی از این دست می تواند فضای کشور را آشفته کند،به همین بهانه چند فیلم جنجالی سینمای ایران به طور خاص آنهایی که روی پرده آمدند و پس از مدتی کنار رفتند یا با جنجال همراه شدند را مرور کرده ایم، این پرونده شامل فیلم های به پرده نرسیده به مانند "سنتوری" نمی شود.
مارمولک – کمال تبریزی
روایت حواشی : درنگاه اول یک مجرم لباس روحانیت پوشیده بود و فیلم هم با بازی خیره کننده پرستویی دیده شد و شاید همین دیده شدن به سقوط فیلم از پرده بعد از دو هفته کمک کرد ،این شاید برای اولین بار بود که با روحانیت تا این حد شوخی میشد،مارمولک به نوعی تابو شکن بود، از آن پس از روحانیت به اشکال مختلف در سینما استفاده شد ،افسوسی که با فیلم ماند، عدم درک زبان استعاره ای فیلم است؛ داستانی که به لباس روحانیون تشخص خاصی بخشید، لباسی که رضا مارمولک را "آدم" کرد.
نکته : اگر فیلم روی پرده می ماند فروش خیره کننده ای داشت و مطمئنا حالا حالاها نمی شد رکوردش را زد؛ در ضمن مارمولک به مانند دیگر توقیفی ها اتفاقا خیلی بیشتر دیده شد، نسخه ی روی پرده فیلم بلافاصله به بازار آمد، هر خانه ی ایرانی یک «مارمولک» داشت .
آدم برفی - داود میر باقری روایت حواشی : "آدم برفی" دو داستان را به موازات هم پیش می برد؛ یکی در سودای مهاجرت، دیگری در سودای بازگشت. فیلم روایتی بی طرفانه از "مهاجرت" داشت، شاید همین نگاه هم خیلی ها را بر آشفت، فیلمی که سه سال در توقیف مانده بود، در روز اول کاری وزیر ارشاد دولت اصلاحات مجوز گرفت و به اکران فوق العاده رسید. گریم خاص اکبر عبدی در فیلم که در زن پوشی بدعتی تازه بود، جلب توجه می کرد و از قضا پاشنه آشیل فیلم برای حمله ی منتقدان شد .
نکته : "آدم برفی" بیشتر از آنکه برای عوامل سازنده اش حاشیه ساز باشد، دولت اصلاحات را در فشار گذاشت، عده ای برای اکران آدم برفی کفن پوش شدند ،جالب اینکه مسعود ده نمکی از جمله افراد منتقد فیلم بود.
خانه ای روی آب – بهمن فرمان آرا روایت حواشی : فیلم ستایش شده ی فرمان آرا که شرح فروپاشی یک پزشک(رضا سپید بخت) بدون اعتقاد است ،با واکنش های سختی مواجه شد ،البته نباید فراموش کرد که این واکنش ها بیشتر سابقه ی کارگردان و خط فکری آن را نشانه می گرفت، در ضمن گنجاندن صحنه هایی از سخنرانی رییس دولت اصلاحات در فیلم و بسط یک قصه ی شبه غربی و اشارات گسترده ی فیلم به سبک زندگی ای که در آن دین جایگاه خاصی ندارد، اقشار مذهبی را بیش از پیش نگران کرد.
نکته : معمولا حواشی، ارزش های هنری فیلم های مورد بحث را کمرنگ می کند، اما در فیلم مورد بحث این اتفاق نیفتاد، فیلم در جشنواره ی فجر ستایش شد وچند سیمرغ را یکجا گرفت ، در واقع فرمان آرا با لحنی روشنفکرانه خبر از حوادثی می داد که چند سال بعد جامعه ی ایرانی در سطحی فراگیر با آن درگیر شد.
شوکران – بهروز افخمی روایت حواشی : این بار خط معترضان شفاف تر بود و میشد ردپای یک اعتراض صنفی را در هیایوی منتقدان مشاهده کرد، نقشی که هدیه تهرانی در فیلم افخمی داشت؛ پرستاری را نشان می داد که با یک مرد متاهل ایجاد ارتباط می کند و نکته ی جالب تر اینکه بر خلاف نمونه های قبلی این ارتباط هیچ گونه دوگانگی برای کاراکتر اغواگر ایجاد نمی کرد، در واقع پرستار فیلم جوری طراحی شده بود که به نظر بی قید و بند به نظر می رسید، البته نباید فراموش کنیم چهره ی سنگی "هدیه تهرانی" تاثیر گذار بود .
نکته : پرستاران تظاهرات کردند؛ اعتراض ها گسترده تر شد ،اما فیلم روی پرده ماند تا سازمان سینمایی در آن دوره چهره ی جدیدی از خودش نشان دهد "سینمای اجتماعی" جسورانه پا به سالن ها بگذارد، سینمایی که بعدتر با نمونه هایی نظیر: قرمز و دوزن سیل تماشاچی تشنه ی آن روزها را به سینما کشاند.
زندگی خصوصی- محمدحسین فرحبخش روایت حواشی : داستان "زندگی خصوصی" دقیقا روایتگر تیپ سیاست مدار – روزنامه نگار اصلاح طلب است ،ابراهیم کیانی انگار گونه ی سینمایی اکبر گنجی و هم قطارانش است، فیلم روایتگر سقوط اخلاقی تیپ مورد بحث است؛ سیاستمدار رادیکالی که روزنامه نگار می شود و عقاید گذشته اش را نقد می کند ،داستان رادیکال، دیالوگ های رادیکال و به نوعی پرده دری های فیلم ازلحاظ مضمونی عده ای را عصبانی کرد و فیلم بیشتر از 6 روز روی پرده نماند.
نکته: فیلم ترکیبی از چند فیلم ایرانی و خارجی است؛ نکته ی اصلی اینکه فیلمی که خیلی روی پرده نماند، بیشتر دیده شد.نسخه ی خانگی فیلم به خانه ها آمد ، فیلمی که خیلی کیفیت فنی بالایی نداشت ،جالب اینکه تیم «علیخانی، فرحبخش» که قدرت های ماورایی دارند و می توانند از خط قرمزها بگذرند، این بار از اردوگاه خودی ضربه خوردند.
گشت ارشاد – سعید سهیلی روایت حواشی : سعید سهیلی بعد از تجربه ی عبور از خط قرمزهای اخلاقی در فیلم عجیب چارچنگولی ، "گشت ارشاد" را ساخت فیلمی که این بار هم برای سهیلی چالش داشت ،سه جوان سرگردان و نیازمند در پوشش مامورین گشت ارشاد از مردم اخاذی می کنند و خب مضمون داغ و جنجالی و دست گذاشتن روی نام گروه هایی که مشغول به ارشاد مردم در خیابان هستند، چیزی فراتر از خط قرمز بود و اگر کارگردانی از جنس دیگر هدایت گشت ارشاد را بر عهده داشت، مطمئنا فقط با توقیف مساله حل نمیشد وتبعات بدتری دامنگیرش میشد.
نکته : فیلمی که نمایشش تجمعات گسترده ای را در مقابل ساختمان وزارت ارشاد به دنبال داشت، بعدتر در شبکه ی نمایش خانگی توزیع شد البته این اقدام هم بدون واکنش نماند؛ نمایندگان مجلس واکنش سختی نشان دادند ،فیلم را از شبکه ی نمایش خانگی جمع کردند ،اما به لطف شبکه های ماهواره ای فیلم دیده شد و در پستو نماند.
من مادر هستم – فریدون جیرانی روایت حواشی : فیلمی که از دو جبهه ی متفاوت مورد حمله قرار گرفت ، هم روشنفکران منتقد آن بودند و داستان فیلم را در تقابل با سبک زندگی مورد پسند خود می دیدند و هم جبهه ی مقابل روند فیلمنامه را در تقابل با ارزش های یک جامعه ی اسلامی می دیدند ، تجمع مقابل ارشاد، لغو نمایش فیلم در شهرهای مذهبی مثل :قم و مشهد و در نهایت ادامه اکران پر حرف و حدیث فیلم در سینماها "من مادر هستم" را برای جیرانی حسابی پرهزینه کرد .
نکته : فیلم به شبکه نمایش خانگی راه یافت ،داستان واقع گرایانه ی آن در امتداد سینمای اجتماعی و حادثه محور جیرانی جای می گیرد و می توان انتقادها(هر دو گروه) را سخت گیرانه دانست، خصوصا اینکه فیلم از لحاظ فنی در جایگاه مناسبی قراردارد، به طورمثال: بازی های درخشان و یکدست از باران کوثری تا فرهاد اصلانی.
پایان نامه – حامد کلاهداری
روایت حواشی : فیلمی که در مرحله ی پبش تولید دچارحاشیه شد و البته کارگردان جوان و کم تجربه اش هم به این حاشیه ها دامن زد، هر بازیگری که نامش در لیست بازیگران فیلم می آمد درادامه انصراف می داد، فیلمنامه ی جنجالی "پایان نامه" که در مورد اتفاقات سال 88 بود، باعث شد فیلم در جشنواره ی فجرمورد استقبال منتقدین سینما قرار نگیرد، آنها روایت فیلم را مستقل نمی دانستند ؛ بعدها بازیگرانی که در این فیلم ایفای نقش کردند مجبور به عذر خواهی شدند از جمله: (حامد کمیلی)
نکته : فیلم حمایت دامنه دار شمقدری و دیگران را پشت سر خود داشت، گرچه که بن های تخفیف 50 در صدی هم نتوانست فیلم را از شکست تلخ در اکران نجات دهد ،فیلم روی پرده ماند ؛ چون معترضان توان زیادی نداشتند، هرچند دیده نشدن پایان نامه آتش اعتراضات را خاموش کرد.
خانه پدری – کیانوش عیاری روایت حواشی : فیلم پس از چند نمایش محدود از پرده پایین کشیده شد،داستان فیلم به زعم موافقان بر گرفته از یک اتفاق واقعی است در مورد ظلم هایی است که بر زن ایرانی رفته و در گذر سال ها فاش نشده است ، منتقدان اما فیلم را نوعی «فحش ناموسی » به مذهب و ملیت ایرانی قلمداد کردند و هیچگونه ادامه ی نمایش آن را حتی محدود و در گروه "هنر و تجربه" تاب نیاوردند ،معاونت سینمایی دولت روحانی تلاش زیادی برای ادامه ی اکران فیلم داشت، اما در نهایت نگرانی های نمایندگان مجلس غالب شد.
نکته : عیاری به نوعی استاد رئالیسم است و روایتی که او از پایمال کردن زن در "خانه پدری" دارد از قول آنهایی که فیلم را دیده اند بی نهایت جاندار و دردناک است، این البته دیدگاه موافقین نمایش فیلم است ،همانهایی که کم تحملی منتقدین فیلم را به واقع گرایی پر کشش فیلم مرتبط می دانند.
