صحبت درباره افرادی که از آنها کلی خاطره خوب داریم، کار دشواری است و در این مواقع همیشه نگرانیم که نتوانیم حق مطلب را ادا کنیم. یکی از این افراد محمدعلی کشاورز است که با بازی های دلنشینش، خاطره های خوبی را برایمان رقم زده است. او چند سالی است به علت بیماری در خانه بستری است اما در افتتاحیه جشنواره فیلم فجر امسال از او به دلیل یک عمر فعالیت هنری تقدیر شد. همین موضوع بهانه ای شد تا در «فرهنگ سلامت» این هفته با پیشکسوت دنیای هنر درباره روزهایی که می گذراند، گفت و گو کنیم.
سلامت: امسال در افتتاحیه جشنواره فیلم فجر از شما به خاطر یک عمر فعالیت هنری تقدیر شد. این تقدیر چه حسی را برای شما به دنبال داشت؟ - حس خیلی خوبی بود. افرادی که آنجا بودند، هم از دوستان قدیمی و هم هنرمندان امروز سینما بودند که برای من محترم هستند. چرا که اینها هستند که باید جای ما ر پر کنند. به هر حال از اینکه هنوز من را به یاد داشتند و از من تقدیر کردند، از همه آنها سپاسگزارم.
سلامت: هنوز هم معتقدید مردم بهترین منتقدان هستند؟ - قطعا. من هرچه دارم از مردم است. آنها همیشه مشوق و همراه من بودند. اگر تشویق ها و انتقادهای آنها نبود، نمی توانستم راهم را در این مسیر پرپیچ و خم ادامه دهم.
سلامت: در میان هزار رنگی که در دفتر هنری تان ثبت کردید، کدام یک بیشتر به دل خودتان نشسته است؟ - سوال سختی پرسیدید چون من برای ایفای همه نقش هایم زحمت کشیدم و با بی میلی سراغ آنها نرفتم؛ از نقش پدرسالار گرفته تا شعبون بی مخ و...
سلامت: اگر ممکن است کمی درباره بیماری تان که در این سال ها شما را گرفتار کرده است، صحبت کنیم. - حدود 3 سال پیش مردادماه بود که یک شب از خواب بیدار شدم و حال خوبی نداشتم. احساس کردم سرم گیج می رود. می خواستم از تختم پایین بیایم که یک مرتبه از روی تخت افتادم و پایم از چند نقطه شکست. همسایگانم متوجه صدا شدند و من را به بیمارستان رساندند. از همان جا دیگر مشکل من شروع شد. به هر حال وقتی آدم پا به سن می گذارد، باید منتظر چنین اتفاق هایی باشد.
سلامت: در این سال ها بیشتر تحت نظر فیزیوتراپ هستید؟ - بله، تقریبا هفته ای چند روز فیزیوتراپ به منزلم می آید و من را درمان می کند. خوشبختانه کمی بهتر شده ام اما مسلما دیگر پای گذشته را نخواهم داشت.
سلامت: این خانه نشینی چقدر در روحیه شما تاثیر گذاشته است؟ - طبیعتا خیلی تاثیر مثبتی نداشته چون در زمانی که خیلی هم دور نیست، به راحتی می توانستم بیرون بروم و کارهایم را انجام دهم اما الان نزدیک به 3 سال است که بیشتر در خانه هستم و مجبورم این خلوت ناخواسته را تحمل کنم.
سلامت: شما تنها زندگی می کنید؛ درست است؟ - بله. من فقط یک دختر به نام نلی دارم که در بروکسل زندگی می کند. گاهی خواهر یا برادرهایم به من سر می زنند. البته دوستان و همکاران قدیمی ام هم من را تنها نمی گذارند.
سلامت: همسرتان کجا هستند؟ - من و همسرم سال 1352 از هم جدا شدیم. بعد از آن هم دیگر ازدواج نکردم و ترجیح دادم تنها باشم.
سلامت: علت جدایی تان چه بود؟ - وقتی برای ادامه تحصیل و گرفتن فوق لیسانس به انگلیس رفتم، ایشان تقاضای طلاق کردند. به هر حال قسمت ما هم این بود.
سلامت: این روزها بهترین دوست شما کیست؟ - من دوست خوب زیاد دارم اما کسی که خیلی مهربان و به قول معروف بامعرفت است و سعی می کند هرروز به من سر بزند، اسماعیل شنگله است. او تا به امروز زحمت زیادی برای من کشیده است.
سلامت: راستی هنوز هم در خانه تان تلویزیون ندارید؟ - نه، چون تلویزیون نگاه نمی کنم. سال 1349 یک تلویزیون خریدم که الان مثل یک جنس آنتیک در گوشه ای از خانه ام خاک می خورد.
سلامت: حوصله تان سر نمی رود یا حداقل دوست ندارید اخبار را پیگیری کنید یا فوتبال تماشا کنید؟ - نه، چرا سر برود؟ نداشتن تلویزیون خیلی هم خوب است، چون من زمان زیادی برای خواندن کتاب پیدا می کنم. از جوانی کتاب خواندن را دوست داشتم و اگر قرار بود نقشی را بازی یا تئاتری را کارگردانی کنم، حتما کتاب های مختلفی در موردش می خواندم تا با اطلاعات بیشتری بتوانم این کار را انجام دهم.
سلامت: دلتان برای بازی تنگ نشده است؟ - راستش را بخواهید نه، چون دنیای هنر دیگر مثل سال هایی که ما آن را تجربه کردیم، نیست. امروزه ارزش و اعتباری برای هنر و هنرمند وجود ندارد و بازیگران جوان هم می خواهند ره صدساله را یک شبه طی کنند که این کار در دنیای هنر محال است. کسی که این کار را می کند، خیلی زود هم سقوط می کند برای همین خیلی دلتنگ بازیگری نیستم.
سلامت: آقای کشاورز! وقتی یکی از همکاران یا دوستان قدیمی تان از دنیا می رود چه احساسی پیدا می کنید؟ چون امثال آنها را دیگر نخواهیم داشت؟ - کاملا با شما موافقم، مثلا جای مرتضی احمدی یا حمید سمندریان که یکی از بهترین دوستان من بود، دیگر پر نخواهدشد. متاسفانه باید بگویم بیماری سرطان باعث از بین رفتن بیشتر آنها شد و امیدوارم هرچه زودتر این بیماری از بین برود چون جوان های زیادی هم بر اثر این بیماری از بین رفته اند.
سلامت: اگر بخواهید یک توصیه برای اینکه حال روانی مان خوب شود و کمتر تنش و اضطراب داشته باشیم بکنید، چه خواهید گفت؟ - به نظرم تنها توصیه ای که می توان کرد این است که با خود و اطرافیانتان صادق باشید و هرگز دورغ نگویید چون اگر راستی و صداقت در زندگی از بین برود، پایه های خوبی و مهربانی هم فرو می ریزد و زندگی به یک جهنم واقعی تبدیل خواهدشد.
سلامت: بیشتر چه کتاب هایی می خوانید؟ - بیشتر سعی می کنم کتاب های تاریخی و فلسفی بخوانم چون ناگفته های زیادی در این زمینه ها وجود دارد. البته خواندن کتاب های عرفانی را هم پیشنهاد می کنم چون عرفان چگونه زندگی کردن و عشق ورزیدن را به شما می آموزد.
سلامت: از دخترتان هم خبر دارید؟ - بله، ایشان یک نقاش و هنرمند است. تا به حال در بروکسل نمایشگاه های زیادی برگزار کرده است و حالا هم مدیر یک موسسه هنری است. امیدوارم برای عید نوروز به ایران بیاید تا بتوانیم یکدیگر را ببینیم.
سلامت: از گذشته های خیلی دور چه چیزهایی را بیشتر به خاطر دارید؟ - پدر و مادرم را خوب به یاد دارم؛ از شاهنامه خوانی مادرم گرفته تا جمع کردن اهالی محل به وسیله پدرم برای حل و فصل مسائل روستایمان. آخر پدرم کدخدای روستایمان بودند و برای همین خانه ما همیشه پر از آدم های مختلف بود. یادش بخیر آن روزها چقدر زود گذشت.
سلامت: وقتی برای بزرگداشتتان روی سن رفتید، جای خالی چه کسی را بیشتر احساس کردید؟ - طبیعتا جای خیلی از دوستان و همکارانم خالی بود که دوست داشتم جایزه ام را از دست آنها می گرفتم اما جای دوست نازنینم علی حاتمی که بهترین خاطرات من با او شکل گرفته است، بیش از همه احساس کردم.
سلامت: شما در سریال خاطره انگیز «هزار دستان» اثر مرحوم حاتمی بازی کردید. «هزار دستان» در پرونده هنری شما چه جایگاهی دارد؟ - جایگاه اول را دارد. اساسا همه کارهای علی حاتمی خوب بودند برای همین بیشتر کارهایش ماندگار شدند چرا که نیت صاف و صادقانه ای پشت همه کارهایش بود.
سلامت: راستی کتابی هم اخیرا درباره شما به چاپ رسیده، درست است؟ - بله، کتابی است به نام «دل شده» که شاهین امین آن را گردآوری کرده و بیشتر خاطرات من در آن ثبت شده است.
سلامت: محمدعلی کشاورز در یک جمله؟ - عاشق مردم و کشورم هستم و همیشه سعی کرده ام درست و باایمان زندگی کنم.
