دورگا بودای سی و یک ساله چهار روز از ماه را در اتاقک کوچکی زندگی می کند که به آن «گوث» می گویند. گوث پناهگاهی است که چوب، نی و بامبو ساخته شده و دیوارهایش با گل و پهن گاو پوشیده می شود. دورگا می گوید: «حالا دیگر به این شرایط عادت کرده ام. اما ترس از حیوانات وحشی، مارها و افراد مست همیشه اینجا با من است.» او هر شب پتوی پشمی نازکی را کف گوث پهن می کند تا سرای زمین کمتر شود. بعضی جاهای پشه بند هم وصله پینه شده اند. خانواده هشت نفره او که شامل خانواده شوهرش هم می شود در یک خانه خشتی می خوابند اما او به محوطه پشتی خانه تبعید شده است تا این روزها را در کنار دو گاو و شش بز بگذارند.
دورگا از «چاوپادی» پیروی می کند، یکی از سنت های مذهبی که قرن هاست در مناطق دورافتاده و نیمه غربی نپال رواج دارد. در این سنت، زن ها در زمان عادت ماهیانه و زایمان به تنهایی در جایی مانند طویله، آغل، غار، انبار و آلونک نگه داشته می شوند، چرا که معتقدند زنان در این زمان نجس هستند و با لمس هر چیزی این نجاست را منتقل می کنند و برای خانواده، همسایگان و حیوانات خانگی شان بدشگونی و مصیبت بار می آورند.
دورگا را در اولین عادت ماهیانه اش به مدت یازده روز از بقیه جدا کرده بودند: «ترسیده بودم، سردم بود و کاملا گیج شده بودم. اما ترس از ارتکاب گناه برایم خیلی بزرگ تر بود.»
این سنت هندویی در تمام کاست های این منطقه رواج دارد. زنانی که این سنت را نقض کنند برای تمام مشکلاتی که در وستا پیش می آید، مانند کاهس محصولات کشاورزی، بیماری های اهالی روستا، و مرگ ناگهانی حیوانات، مقصر شناخته و سرزنش می شوند. دورگا می پرسد: «چه کسی دلش می خواهد طرد شود؟»
تبعید ماهیانه
گزارش هایی در مورد مرگ ناشی از اجرای سنت چاوپادی در نپال وجود دارد. این مرگ و میرها بر اثر حمله حیوانات وحشی، نیش مار، بیماری، تجاوز و ناراحتی های روانی در زنانی رخ داده است که در زمان قاعدگی و زایمان از خانه بیرون رانده می شدند. گزارش هایی هم نشان می دهد نوزادانی به خاطر ذات الریه ناشی از سرمای زیاد در این پناهگاه ها مرده اند.
مدتی پیش دختر شانزده ساله ای در دوران عادت ماهیانه در پناهگاهش به شکل مرموزی مرد. خانواده او علت دقیق مرگش را نفهمیدند اما پس از این ماجرا پدرش اجازه نداد که همسر و دیگر دخترانش در زمان عادت ماهیانه به این پناهگاه ها بروند. فقط خانواده این دختر شانزده ساله نبودند که به این سنت پشت کردند. در سال های اخیر برخی از زنان این مناطق از اجرای سنت چاوپادی سر باز زده اند و تعدادی از آنها آلونک هایشان را به آتش کشیده اند و حالا روستاهایی در این کشور هستند که به آنها «منطقه بدون چاوپادی» می گویند.
اگرچه دادسرای عالی کشور در سال 2005، اجرای سنت چاوپادی را ممنوع اعلام کرد اما این رسم هنوز ریشه کن نشده است و در برخی از مناطق نپال، به خصوص روستاهایی که در تپه های دورافتاده قرار دارند، همچنان به قوت خود باقی است. گزارش ها نشان می دهد که 95 درصد از زنان در منطقه آچام نپال هنوز این سنت را اجرا می کنند.
نزدیک غروب آفتاب، دورگا پس از هشت ساعت کار بی وقفه شامل هرس کردن علف ها و جمع آوری هیزم، برای انجام بقیه کارهای منزل و درست کردن شام خانواده به سمت خانه شان راه افتاده است. براساس قوانین مذهبی، خوردن گوشت و لبنیات در این منطقه ممنوع است. ناهار و شام هم شمال نانهای نازک، نمک و برخی از غلات است. دورگا در مسیر خانه اش به خبرنگار شبکه الجزیره می گوید: «به ما گفته شده چنانچه در این زمان ها به مردها دست بزنیم، آشپزی کنیم و یا از تانکر، قنات ها و چاه ها آب برداریم، خدایمان، دیپتی، مجازاتمان می کند. دست ها و پاهای ما به هم پیچیده می شوند و چشم هایمان از حدقه در می آید. میوه های درختان فاسد می شوند، گاوها دیگر شیر نمی دهند، چاه های آب و قنات ها خشک می شوند، خانه ها آتش می گیرند و حیوانات وحشی در شب به ما حمله می کنند.»
با همه اینها، زمانی که دورگاه برای اولین بار زایمان کرد دچار تردید در این سنت شده بود: «بچه دار شدن باید اتفاق لذت بخشی باشد اما من یازده روز به تنهایی بیرون از خانه بودم، از نوزاد پرستاری می کردم و به او شیر می دادم، غذا می پختم و دور و اطراف پناهگاهم را تمیز می کردم. دیگر طاقتم تمام شده بود و قبول نکردم که بیشتر از آن در آلونک بمانم.» دورگا در همان زمان هم به شدت می ترسید که مبادا این کارش برای فرزند پسرش بدشانسی به بار بیاورد و به او صدمه ای برساند.
بیش از 80 درصد زنان در نپال در خانه هایشان زایمان می کنند. دورگا از گفتن جملات قبلی پشیمان می شود و می گوید: «من باید مانند مادرم، مادرش و زنان پیش از او، قوی می بودم.»
خشونت جنسیتی
آرونا آپرتی، پزشک و فعال حقوق بهداشتی زنان، چاوپادی را نوعی خشونت بر زنان می داند و معتقد است این کار «تحقیرآمیزترین» سنت فرهنگی در نپال است. او کتابی با نام چاوپادی، رسم آسیب زا برای زنان نوشته است. آرونا می گوید که تبعیض بر زنان به دلیل عملکرد طبیعی بدنشان جرم است، «ما نمی توانیم مردان یا زنان را در اجرای این سنت مقصر بدانیم، بلکه سران مذهبی و فرهنگی نپال مسئول چنین وضعیتی هستند و باید آنان را سرزنش کرد. اگرچه دولت اجرای این رسم را ممنوع کرده است اما تا به حال حتی یک مورد مجازات یا جریمه یا جبران خسارت درخصوص این موضوع اعمال نشده است.»
زنان مسن تر این سنت را توجیه می کنند و می گویند در زمان های گذشته از نواربهداشتی و یا چیزی مشابه آن استفاده نمی شد. خون عادت ماهیانه همین طور جریان داشت و بوی بدی را به وجود می آورد و باعث کثیف شدن محل زندگی می شد. برای همین زنان به خارج از خانه فرستاده می شدند. اما آرونا این بحث را مطرح می کند که در شرق نپال هم وضعیت همین بوده است ولی سنت چاوپادی در آن منطقه اعمال نمی شود. البته همچنان زنان در روستاهای دورافتاده نپال شرایط بهداشتی مناسبی ندارند. در بسیاری از خانواده ها خرید نوار بهداشتی مقرون به صرفه نیست و مادر و ختران بعد از هر بار استفاده از پارچه به جای نواربهداشتی، آن را برای استفاده مجدد در رودخانه می شویند.
در دوره ده ساله شورش های مائوئیستی، گوث های زیادی با خاک یکسان شدند. آپرتی می گوید: «در این شورش ها به جای اطلاع رسانی و آگاهی بخشی که تغییرات پایدار اجتماعی را به وجود می آورد، مائوئیتس ها به زور متوسل شدند و به همین دلیل وقتی دوباره صلح برقرار شد بسیاری از این شبه پناهگاه ها و آلونک ها دوباره ساخته شدند.» پس از خاتمه شورش ها، برخی از مائوئیست ها و حتی برخی از فعالان زن ضد سنت چاوپادی همچنان از این سنت تبعیت می کنند، به معلمان در دوره عادت ماهیانه مرخصی داده می شود و دانش آموزان در زمان عادت ماهیانه حق حضور و شرکت در کلاس را ندارند.
درواقع ترس از خشم الهی ورای طبقه، کاست، تقسیم بندی های ایدئولوژیک و تحصیلاتی است. آرونا می گوید: «تصور کن دچار چه شرمساری و فشار روانی می شوی وقتی همه مسئولان مدرسه، بچه ها کلاس، خانواده و اجتماع حساب عادت ماهیانه ات را دارند.» برخی از زنان دعا می کنند که دچار یائسگی زودرس شوند و بسیاری از زنان قرص های ضدبارداری ای می خورند که موقتا عادت ماهیانه شان را متوقف می کند.
در سال های اخیر، گروه های فمینیستی و سازمان های توسعه ای با چاپ و توزیع جزوه ها و پوسترهایی در مدارس و محلات و اجرای برنامه های رادیویی تلاش می کنند تا سطح آگاهی جامعه در مورد عادت ماهیانه را بالا ببرند. امروزه در برخی از روستاها زنان در دوران عادت ماهیانه در اتاقی جداگانه ولی در همان خانه خودشان می مانند اما همچنان نجس محسوب می شوند. ولی نکته مثبت ماجرا این است که زنانی که غالبا هیچ درکی از اتفاقات بدنشان نداشتند و فکر می کردند ماهی یک بار نفرین و نجس می شوند، حالا می دانند که عادت ماهیانه چیست و چقدر برای سلامتی شان مهم و مفید است.
بحث های بین نسلی
بیست و سه درصد از جمعیت کشور در مناطق دوردست و نیمه غربی نپال زندگی می کنند که در آن چاوپادی اجرا می شود. نیمی از مردم این منطقه زیر خط فقر زندگی می کنند، این مناطق توسعه نیافته است و تساوی حقوق زنان و مردان در آن وجود ندارد. مردم این منطقه با مشکلات بسیار جدی از جمله تبعیض طبقاتی، بیکاری، مهاجرت های فصلی به هند، بردگی کارگران و کودکان در ازای بدهی خانواده، سوءتغذیه، نرخ بالای مرگ و میر مادران و نوزادان، کم سوادی و سیستم ارتباط ضعیف به دلیل هموار نبودن راه ها، دست و پنجه نرم می کنند.
لالاجی، مردی سالمند در روستایی در غرب نپال، معتقد است که باید به اعتقادات مذهبی احترام گذاشت: «نسل جدید فکر می کنند باید همه چیز را تغییر دهند. اما تا زمانی که ما زنده هستیم به فرزندانمان آموزش می دهیم که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و از آنها می خواهیم که سنت های هندویی ما را دنبال کنند.» او در حالی که روی یک پله نشسته و نوعی برگ مخصوص را می جود، می گوید: «آدم های زیادی مریض شده اند به خاطر اینکه زنی که عادت ماهیانه است برایشان غذا پخته.»
اما برخی از مردان جوان تر با اجرای این سنت مخالف اند. رامش بیست و هفت ساله می گوید: «می دانم که برای زنان بسیار سخت است که مدتی را دور از خانه و تنها زندگی کنند. من حس بدی به این کار دارم. اصلا منصفانه نیست که ما در آرامش بخوابیم و زنان بیرون از خانه و در معرض خطر باشند.»
تولسی دوئی داوطلب محلی است که با یک موسسه فمینیستی برای اطلاع رسانی به زنان در کیلالی همکاری می کند. او می گوید: «برخی از اما از این سنت ها تبعیت نمی کنیم. ما توانستیم خانواده های کمی را متقاعد کنیم که این رسم را تغییر بدهند، اما زنان میانسال و سالمند به این رسم اعتقاد راسخ دارند و از دخترها و عروس هایشان می خواهند که از آن تبعیت کنند.»
تولسی داستان زندگی خودش را با زنان دیگر در میان می گذارد به این امید که از ترس و تردید آنها برای شکستن این سنت کاسته شود: «ببینید گاوهای من هنوز شیر می دهند، مرغ ها هم حالشان خوب است، محصولات کشاورزی مان را هم برداشت می کنیم، بدنم هم همچنان طبیعی و سالم است.» تولسی زن خوشبختی است که خانواده اش از او حمایت کرده اند. می گوید: «زنان ها نمی توانند تصمیم بگیرند که چه چیزی برایشان امنیت می آورد و چه چیزی برایشان خوب است. هر کسی یک چیزی به آنها می گوید.» او به جایی رو به روی خانه اشاره می کند که پیش تر پناهگاه او در دوران عادت ماهیانه بود. هیچ چیزی از آن گوث باقی نمانده جز یک شاخه بلند بامبو که بین علف ها به سختی قابل مشاهده است.
